Holvoet

 

Wat is een holvoet?
Een holvoet is een voetafwijking waarbij de onderkant van de voet veel holler van vorm is dan gebruikelijk.

Hoe wordt een holvoet ook wel genoemd?
Holvoet is vernoemd naar een voet die aan de onderkant holler is dan gebruikelijk.

Balvoet
Een milde holvoet wordt ook wel een balvoet genoemd.

Pes cavus
Het medische woord voor een holvoet is pes cavus. Het woord pes betekent voet en het woord cavus betekent hol. Ook wordt vaak gesproken van een pes cavovarus, omdat er bij veel kinderen en volwassenen met een holvoet ook sprake is van een kanteling van het hielbeen. Dit wordt een varus stand genoemd.

Soepel of stug
Een holvoet kan soepel of stug zijn. In geval van een soepel holvoet werken alle gewrichten in de voet en in de enkel nog normaal. In geval van een stugge holvoet, zijn er al veranderingen opgetreden in de gewrichten die langzaam aan steeds meer vervorm en vastgegroeid raken.

Hoe vaak komt een holvoet voor bij kinderen?
Het is niet goed bekend hoe vaak een holvoet voorkomt bij kinderen. Geschat wordt dat bij een op de tien mensen sprake is van een milde of ernstigere vorm van een holvoet.

Bij wie komt een holvoet voor?
Een holvoet kan zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen. De holvoet wordt vaak duidelijk tussen de leeftijd van 6 en 10 jaar oud. Heel zelden is de holvoet al vanaf de geboorte aanwezig.
Zowel jongens als meisjes, mannen als vrouwen kunnen een holvoet hebben.

Wat is de oorzaak van het ontstaan van een holvoet?
Verstoorde balans aansturing spieren voeten
Een holvoet ontstaat om dat er een verstoorde balans is tussen de spieren die zorgen voor strekken van de voet en de spieren die zorgen voor buigen van de voet. De buigspieren zijn sterker dan de strekspieren, waardoor de onderkant van de voet gebogen is en hierdoor een holle vorm heeft.

Holling in de voet
De afstand tussen de vloer en het hoogste punt van de holling is bij een holvoet meer dan 13 mm. De peesplaat onder de voet is meer aangespannen dan normaal. Door de holling in de voetzool is de afstand tussen de tenen en de hak is korter dan normaal. De bovenkant van de voet is bij een holvoet juist boller dan normaal. Door de holling van de voet verandert ook de stand van diverse gewrichten in de voet. Het hielbeen gaat vaak scheef staan.

Aandoening van de zenuwen
Een holvoet kan het gevolg zijn van een aandoening van de zenuwen in de benen. De meest voorkomende aandoening is een aandoening van de lange zenuwen die polyneuropathie wordt genoemd. Vaak zorgen erfelijke vormen van polyneuropathie voor het ontstaan van een holvoet. Deze erfelijke vormen worden ook wel HMSN of CMT genoemd. Er bestaan veel verschillende vormen van HMSN of CMT die allemaal kunnen zorgen voor het ontstaan van een holvoet. Ook bij de aandoening ataxie van Freidreich kunnen holvoeten ontstaan.
Vroeger zorgde de infectieziekte polio ook vaak voor het ontstaan van beschadiging van de zenuwen waardoor een holvoet kan ontstaan. Tegenwoordig worden de meeste kinderen ingeënt tegen polio en komt deze ziekte bijna niet meer voor.

Aandoening van het ruggenmerg
Een holvoet kan ook veroorzaakt worden door een ziekte van het ruggenmerg. Er bestaan verschillende aandoeningen van het ruggenmerg die kunnen zorgen dat een holvoet ontstaat. Er kan sprake zijn van een holte in het ruggenmerg (syringomyelie), van een doorgemaakte ontsteking in het ruggenmerg (myelitis), van een tumor in het ruggenmerg of van een erfelijke aandoening waarbij het ruggenmerg steeds dunner wordt (hereditaire spastische paraparese (HSP) of spinocerebellaire atrofie SCA).

Spina bidifa (occulta)
De open of gesloten vorm van het zogenaamde “open ruggetje’ kan ook zorgen voor het ontstaan van een holvoet. Bij kinderen met spina bifida is er vaak sprake van een combinatie van een probleem met het ruggenmerg en een probleem met de zenuwen.

Aandoeningen van de hersenen
Beschadiging van de hersenen voor de leeftijd van een jaar wordt een cerebrale parese genoemd. Een deel van de kinderen met een cerebrale parese ontwikkelt holvoeten.

Bindweefselaandoeningen
Holvoeten komen ook vaker voor bij kinderen en volwassenen met het Marfan syndroom.

Ongeval
Een holvoet kan ook het gevolg zijn van een ongeval waarbij de spieren van het onderbeen beschadigd raken. Een zogenaamde compartimentssyndroom waarbij de spieren zwellen en afgekneld raken door het spiervlies kan zorgen voor het ontstaan van een holvoet.

Wat zijn de symptomen van een holvoet?
Variatie
Er bestaat variatie in de hoeveelheid en in de ernst van de klachten die verschillende kinderen van een holvoet hebben.

Geen klachten
Kinderen met een milde holvoet hebben vaak geen klachten als gevolg van het hebben van een holvoet.

Holle onderkant en bolle bovenkant
Door de holvoet is de onderkant van de voet hol, waardoor de bovenkant van de voet juist bol komt te staan. Er wordt ook wel gesproken van een hoge wreef.

Hamertenen
Ook gaan de tenen van de voet vaak bol staan. Dit worden ook wel hamertenen genoemd, omdat ze wat lijken op de hamers die in een piano zitten en op de toetsen drukken. Een ander woord wat ook gebruikt wordt zijn klauwtenen.

Naar binnen kantelen van de voet
Door de afwijkende stand van de voet en het gewicht wat de voeten de hele dag moeten dragen, kan de enkel naar binnen toe kantelen. Hierdoor wordt de voetstand nog afwijkender, wat lopen moeilijk maakt.

Haglund exostose
Door het kantelen van het hielbeen, ontstaat hierdoor een uitsteeksel aan de achterkant van de voet. Dit wordt een Haglund exostose genoemd. Door dit uitsteeksel ontstaat gemakkelijk een drukplek of een slijmbeursontsteking.

Moeite met vinden van passende schoenen
Door de vorm van de holvoet kan het lastig zijn om in een gewone schoenenwinkel passende schoenen te vinden. Niet goed passende schoenen kunnen knellen en drukplekken en eeltvorming veroorzaken. Langdurige drukplekken kunnen veranderen in pijnlijke likdoorns.

Pijnklachten in de voeten
Doordat de onderkant van de voet hol is, komen tijdens staan en lopen alleen de tenen en de hak op de grond terecht en niet de rest van de voet. Hierdoor komt er veel druk op de tenen en op de hak te staan. Hierdoor voelen de voeten eerder vermoeid dan bij kinderen die geen holvoet hebben. Door deze extra belasting van de tenen en van de hak kunnen pijnklachten in de voeten ontstaan. Ook kunnen peesontstekingen ontstaan door over belasting van de voet. Zo kan de peesplaat onder de voet ontstoken raken of de achillespees aan de achterkant van de voet.

Pijnklachten in de benen
Ook kunnen op den duur pijnklachten in de enkels of knieën ontstaan omdat de holle voet zorgt voor een minder goede demping tijdens het lopen.

Spierkrampen
De spieren in de voet worden door de afwijkende stand van de voet gemakkelijk overbelast. Hierdoor kunnen spierkrampen in de voeten ontstaan.

Verzwikken van de enkel
Door de holvoet staan kinderen of volwassenen minder stabiel op hun voeten. Hierdoor kunnen ze gemakkelijker door hun enkel heen gaan. Dit wordt verzwikken van de enkel genoemd.

Problemen met lopen
Lopen met een holvoet is moeilijker en instabieler dan lopen zonder holvoet. Kinderen en volwassenen met holvoeten hebben vaak meer problemen met lopen. Zij hebben vaak moeite om langere afstanden te lopen.

Nagels
Door de veranderde stand van de voet en de tenen groeien de nagels ook anders. Mensen met een holvoet hebben gemakkelijker last van ingegroeide teennagels. Ook dit kan weer voor pijnklachten zorgen.

Mortonse neuralgie
Door de afwijkende stand van de voet, kunnen zenuwen die in de voet lopen gemakkelijker bekneld raken. Dit kan zorgen voor zenuwpijnen in de voet. Een voorbeeld van zo’n beknelde zenuw onder de voetzool is een zogenaamde Mortonse neuralgie.

Hoe wordt de diagnose holvoet gesteld?
Verhaal en onderzoek
De diagnose holvoet wordt gesteld aan de hand van het verhaal van een kind of volwassene en de bevindingen bij onderzoek.

Voetafdruk
Door het maken van een voetafdruk is goed zichtbaar te maken welke delen van de voet tijdens staan de grond raken.

Foto van de voet
Soms kan het nodig zijn om een röntgenfoto van de voet te maken om op deze manier de stand van de verschillende botten in de voet vast te leggen. Ook kan op deze manier worden nagegaan of de gewrichten tekenen van slijtage vertonen als gevolg van de holvoet.

MRI van de rug
Wanneer er gedacht wordt aan een ziekte van het ruggenmerg als oorzaak voor het ontstaan van de holvoet, dan kan door middel van een MRI scan van de rug gekeken worden of er afwijkingen te zien zijn aan het ruggenmerg.

EMG
Door middel van een EMG onderzoek kunnen de zenuwen van de benen worden doorgemeten. Op deze manier kan worden gekeken of er aanwijzingen zijn voor een polyneuropathie als oorzaak voor het ontstaan van de holvoeten.

ECHO spieren
Soms is het ook mogelijk om door middel van ECHO onderzoek van de spieren vast te stellen dat er sprake is van een polyneuropathie. Dit onderzoek is in opkomst, omdat het veel minder belastend is dan een EMG onderzoek.

DNA onderzoek
Bepaalde oorzaken van een holvoet zijn erfelijk (zoals HMSN/CMT, HSP of SCA). Door middel van bloedonderzoek kan gekeken worden of er aanwijzingen zijn voor een fout in het DNA die verantwoordelijk is voor een van deze aandoeningen. Tegenwoordig gaat dit door zogenaamde genenpannels, waarbij in een keer tegelijkertijd gekeken kan worden naar verschillende aandoeningen.

Hoe wordt een holvoet behandeld?
Geen behandeling
Milde vormen van een holvoet hoeven geen behandeling nodig te hebben. Wel is het belangrijk om de holvoet te vervolgen om te kijken of deze verslechterd in de loop van de tijd, wat kan maken dat er wel een behandeling nodig is.

Afvallen
In geval van overgewicht kan afvallen helpen om minder last te hebben van pijnklachten in de voeten.

Fysiotherapie
De fysiotherapeut kan adviezen geven hoe tijdens het lopen de voeten het beste neer te zetten en af te wikkelen. Door middel van oefeningen kan geprobeerd worden de peesplaat onder de voet soepeler te maken en op te rekken. Ook kunnen de spieren van de voeten en de onderbenen worden getraind door middel van oefeningen.

Schoenen
Kinderen en volwassenen met holvoeten zoeken vaak naar schoenen met een extrabreedte maat, hier past de holvoet beter in. Ook is het belangrijk te zoeken naar schoenen met een stijve zool.

Steunzool
Door middel van een steunzool die de holling onder de voet opvult, kunnen vermoeidheidsklachten en pijnklachten in de voeten verminderen. Ook kan een steunzool zorgen voor een veranderde kanteling in de enkel waardoor de voeten weer rechter komen te staan.

Aangepaste schoenen
Het is mogelijk om aangepaste schoenen te maken waar de voeten precies inpassen. Op deze manieren kan knellen van de schoenen en het ontstaan van drukplekken of likdoorns worden voorkomen. Ook kan de binnenkant van de schoen zo aangepast worden, dat de voeten weer rechter onder de onderbenen staan.

Operatie
Wanneer steunzolen en aangepaste schoenen onvoldoende effect hebben, is het mogelijk om door middel van een operatie de voetstand te veranderen. Deze operatie wordt uitgevoerd door een orthopeed. Er bestaan verschillende operatietechnieken. Per persoon zal gekeken moeten worden welke operatie het meest passend is. Soms wordt alleen de stand van de botten aangepast evenals verplaatsing of verlenging van de pezen. Soms zal het ook nodig zijn om de gewrichten in de voet en enkel vast te zetten. Dit wordt een arthrodese genoemd.
Afhankelijk van het type operatie is na de operatie vaak gedurende enkele weken gips nodig, gevolgd door een periode met fysiotherapie.

Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproep op het forum van deze site kunt u in contact komen met andere kinderen en hun ouders waarbij er sprake is van holvoeten.

Wat betekent het hebben van holvoeten voor de toekomst?
Stabiel blijven
Een holvoet die ontstaat op kinderleeftijd kan op een bepaald moment wanneer de voeten zijn uitgegroeid stabiel blijven en niet meer verergeren.

Toename klachten
De holvoet kan ook geleidelijk aan toenemen met het ouder en/of zwaarder worden.

Levensverwachting
Het hebben van holvoeten heeft geen invloed op de levensverwachting.

Kinderen krijgen
Het hebben van holvoeten heeft geen invloed op de vruchtbaarheid. Het hangt van de oorzaak van het ontstaan van de holvoeten af of deze kinderen zelf ook een verhoogde kans hebben om holvoeten te krijgen.

Hebben broertjes en zusjes een verhoogde kans om holvoeten te krijgen?
Bij het ontstaan van holvoeten spelen erfelijke factoren een rol. De kans dat broertjes of zusjes ook te maken krijgen met holvoeten is verhoogd. Het hangt van de precieze oorzaak van het ontstaan van de holvoeten af, hoe groot deze kans is. Bij sommige aandoeningen is deze kans 50%, bij andere aandoeningen lager.

Wilt u dit document printen dan kunt u hier een pdf-versie downloaden.

Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.

Heeft u foto's die bepaalde kenmerken van deze aandoening duidelijk maken en die hier op de website mogen worden geplaatst, dan vernemen wij dit graag.

Referenties
1. Evaluating the Cavus Foot. Eleswarapu AS, Yamini B, Bielski RJ. Pediatr Ann. 2016;45:e218-22
2. Corrective Osteotomies Used in Cavus Reconstruction. DeVries JG, McAlister JE. Clin Podiatr Med Surg. 2015;32:375-87.
3. Pes Cavus Deformity: Anatomic, Functional Considerations, and Surgical Implications. Jacobs AM. Clin Podiatr Med Surg. 2021;38:291-302
4. Forefoot Adduction, Hindfoot Varus or Pes Cavus: Risk Factors for Fifth Metatarsal Fractures and Jones Fractures? A Systematic Review and Meta-Analysis. Riegger M, Müller J, Giampietro A, Saporito A, Filardo G, Treglia G, Guidi M, Candrian C. J Foot Ankle Surg. 2022;61:641-647


Laatst bijgewerkt: 18 januari 2023 voorheen: 9 juni 2019

Auteur: JH Schieving